آیا سن اعتیاد به 10 سال رسیده است؟

تردیدی نیست که آمار یک علم است و تردیدی نیست که علم آمار چراغ راهنما برای برنامه ریزی های مختلف اجتماعی، اقتصادی ، بهداشت و درمان، محیط زیست، جمعیت و مسکن است. در تعریف آمار آمده است «آمار رشته وسیعی از ریاضی است که راههای جمع آوری، خلاصه سازی و نتیجه گیری از داده‌ها را مطالعه می‌کند. این علم برای طیف وسیعی از علوم دانشگاهی از فیزیک و علوم اجتماعی گرفته تا انسان‌شناسی و همچنین تجارت، حکومت داری و صنعت کاربرد دارد. از جملهٔ مهم‌ترین اهداف آمار، می‌توان تولید «بهترین» اطّلاعات از داده‌های موجود و سپس استخراج دانش از آن اطّلاعات را ذکر کرد. به همین سبب است که برخی از منابع، آمار را شاخه‌ای از نظریه تصمیم‌ها به شمار می‌آورند.»

بررسی ها نشان می دهد که در کشور ما استفاده از این علم کاربردی نیست. کافی است در حوزه های مختلف یک جستجوی گذرا داشته باشیم ، وضعیت نبود آمار برایمان به وضوح مشخص می شود. ذکر چند نمونه وضعیت استفاده از علم آمار در حوزه های مختلف را به خوبی روشن می کند:

فرح تبریزی، متخصص زنان و زایمان به «تعادل» می‌گوید: یکی از مسائلی که باعث شده تا سقط جنین‌های غیرقانونی در کشور مورد توجه قرار نگیرد، نبود آمار رسمی از این اتفاق است. از آنجایی که این کار کاملا به صورت زیرزمینی و غیرقانونی انجام می‌شود، اغلب از آمار مرگ و میر مادرانی که بر اثر این اتفاق جان خود را از دست می‌دهند آمار مشخصی در دسترس نیست. از سوی دیگر هم نبود آمار سقط جنین باعث شده تا افراد نسبت به تبعات آن آگاهی کامل نداشته باشند.

در آمارهای بخش مسکن، اطلاعاتی، چون «قیمت مسکن تهران»، «قیمت مسکن کشور»، «اجاره‌بهای تهران»، «اجاره کشور»، «حجم معاملات»، «تیراژ ساخت مسکن» و «میزان سرمایه گذاری ساختمانی» دیگر منتشر نمی‌شود. علاوه بر این، دیگر خبری از آمار عملکرد بودجه که پیش‌تر ماهانه منتشر می‌شد، نیست. از سوی دیگر وزارت صمت انتشار گزارش عملکرد ماهانه خود را متوقف کرده است.

با توجه به وضعیت سلامت روان در ایران، افسردگی و اضطراب شایع‌ترین بیماری روانی در ایران محسوب می‌شود، حدود ۱۷ تا ۸۸ درصد جمعیت کشور با علائم افسردگی و اضطراب شناخته شده اند. در کل اگر بخواهیم یک میانگین آماری داشته باشیم. حدود ۲۵ درصد از جمعیت کشور نیازمند خدمات روانپزشکی هستند، البته باید توجه داشت که این آمار گاهی به ۳۰ درصد هم می‌رسد.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه آرمان امروز، سید هادی موسوی، مدیرکل مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون از آمار ۵۷ درصدی سوتغذیه در ایران خبر داده و گفت:«نه رئیس‌جمهور، نه رئیس سازمان برنامه و نه هیچکس دیگری نمی‌داند یک ایرانی دقیقا چقدر از سمت دولت حمایت می‌شود.»

گزارش منسجم و اعداد و ارقام دقیقی از میزان فرونشست نداشته‌ایم و طرح‌های مطالعاتی در این حوزه هم هنوز به مرحله خروجی نرسیده است.

اختلاف در ارائه آمار‌های اقتصادی در سال گذشته توسط بانک مرکزی و مرکز آمار موجب حذف مرکز آمار از کارزار ارائه آمار‌های اقتصادی شده است. دو ماه است که مرجع اعلام‌کننده آمار‌های اقتصادی بانک مرکزی است. درحالی‌که از دید کارشناسان براساس برنامه ششم توسعه، مرکز آمار مسئولیت اعلام آمار‌ها را برعهده دارد، اما دولت مصمم است که آمار‌ها باید توسط بانک مرکزی اعلام شود. خروجی این تصمیم نیز نگرانی‌هایی برای شاخص‌سازی مورد نظر دولت ایجاد کرده است. اما روز گذشته رهبری در دیدار خود با نمایندگان کارگری صراحتا اعلام کردند: «باید در اعلام هرگونه آمار به‌خصوص در موارد مهمی همچون اشتغال، مسکن و بیمه دقت کامل کرد تا برخلاف برخی دولت‌های قبلی، همه آمار‌های ارائه‌شده دقیق و بدون مسامحه و سهل‌انگاری باشد».

متاسفانه باید گفت که گاهی نیز آماری اعلام می شود که یا پایه آن حدس و گمان است و یا فردی به اصطلاح می خواهد در موردی خاص دلسوزی کند و اهمیت مسئله را نشان دهد و ناگهان با اغراق آماری که هیچ مبنای علمی ندارد را اعلام می کند و همین ارقام احساسی مبنای موضوعات مقاله ها و قضاوت ها قرار می گیرد.

یکی از این رقم ها را چند روز پیش اعلام شد. مهری سادات‌موسوی، معاون اجتماعی سازمان بهزیستی به موضوعات تکان‌دهنده‌ای درباره اعتیاد اشاره کرده و گفت: «مدل اعتیاد در دهه اخیر تغییر کرده و سن اعتیاد کاهش پیدا کرده و به 10 سال رسیده است. همچنین اعتیاد، زنانه شده، در کنار این موارد قیمت پایین موادمخدر، صنعتی شدن و تغییر الگوی مصرف موادمخدر را شاهد هستیم، به‌عنوان مثال خانواده‌ها تصور می‌کنند که فرزندشان در اتاق خود و در فضای امن است اما در حال مصرف موادمخدر صنعتی است.»

رقم 10 سالگی سن اعتیاد در حالی اعلام می شود که آمار مشخصی برای تعداد معتادان کشور وجود ندارد. آمار افراد معتاد در جامعه ایران بر اساس خودگزارشی یا بر مبنای حضور در کلینیک های ترک اعتیاد است که نمی تواند مبنای درستی برای اعلام تعداد تلقی شود .
هومان نارنجی‌ها، مدیرکل سابق پیشگیری ستاد مبارزه با موادمخدر دردر این مورد می گوید: «اینکه می‌گویند آمار اعتیاد به 10سال رسیده، اشتباه است. در تمام دنیا آمار میانگین را براساس طیف سنی حساب می‌کنند. از جامعه آماری سوال می‌شود که اولین بار که ماده غیرقانونی مصرف کردید، چندساله بودید؟ باید میانگین سن و سال را در نظر گرفت. در تمام دنیا حدود 22 سال است. به‌عنوان مثال بچه‌ای 5 ساله هم داریم که پدرش به او تریاک می‌دهد. باید بگوییم سن اعتیاد 5 ساله است؟» او با تاکید بر اینکه آمار اعتیاد باید براساس میانگین سنی اعلام شود، افزود: «میانگین در دنیا 22 تا 23 سال است و تلاش می‌کنند که سن اعتیاد را افزایش دهند و 10 سال طول می‌کشد که سن اعتیاد از 22 به 23 سال افزایش یابد و جوانان دیرتر مصرف موادمخدر را شروع کنند.»

به نظر می رسد در اعلام آمار در کشور ما دوگانه رفتار می شود از طرفی به گفته یک کارشناس اقتصادی ، دولت ها به دلیل اینکه کارنامه مثبتی از عملکرد خود ارائه دهند در استخراج و اعلام آمارها مردم را به شک می اندازند و از طرف دیگر عده ای شاید به علت خودنمایی، یا بیان داشتن درد جامعه یا اهداف شخصی ارقام را درشت نمایی می کنند و از این موضوع که آمار باید جامع، علمی و منطبق بر واقعیت باشد غفلت می کنند.