قصه پرتکرار خاموشی چاه موتورها و مشکلات کشاورزان دیار ترشیز

دوباره تابستان از راه رسیده است و دوباره خاموشی چاه موتورها مشکلی که چندین سال است خسارات زیادی به محصولات کشاورزی وارد می کند گریبان کشاورزان را گرفته است. هر ساله با شروع فصل تابستان و افزایش مصرف برق،مشکل کمبود و ناترازی برق به وجود می آید و مسئولان کشوری به سراغ قطعی برق کارخانه ها و چاه های کشاورزی می رود. از آنجا که کاشمر شهری صنعتی نیست ، خاموشیِ برقِ چاه موتورها حل کننده ی مسئله ناترازی و کمبود برق می شود. در سال های قبل برق چاه های کشاورزی یک باردر هفته و به مدت شش ساعت قطع می شد، به مرور قطعی به دو بار و هر بار پنج ساعت افزایش یافت و امسال هر روز و روزی 5 ساعت چاه موتورها خاموش می شوند.

کشاورزان کاشمری و آسیب خاموشی برق چاه موتورها

شهرستان کاشمر دارای ۹۳۸۱ هکتار سطح زیر کشت باغات و ۲۰۲۰ هکتار سطح زیر کشت محصولات زراعی است، بیشتر به صورت خرده مالکی اداره می شوند، مالکیت آب نیز در بیشتر چاه ها مشاعی است و برخی از چاه ها 40 تا 50 نفر مالک مشاعی دارند که گاه یک مالک فقط دو یا سه ساعت آب در هر مدار که 12 یا 13 روزه است دارا می باشد. ساعات خاموشی چاه موتورها ، مدار آب را از 12 به 15افزایش می دهد و در فصل تابستان که درختان تشنه آب هستند، افزایش سه روز در مدار آب باعث خسارت به محصول و در کاشمر باعث ریزش محصول انگور و کاهش بازدهی محصولاتی جالیزی می شود. به گفته کارشناسان در قطعی های سال گذشته محصولات کشاورزی 25 تا 30 درصد کاهش بازدهی داشته اند.

خاموشی چاه موتورها مشکلی مضاعف برای کشاورزان

کارشناسان معتقدند مشکلات کشاورزان در کاشمر باعوامل تنش زای زیادی مواجه است و خاموشی چاه موتورها این مشکلات را چند برابر می کند. محسن صفریان تولید کننده نمونه وکشاورز پیشرو کاشمری در این مورد اظهار داشت: اگربه طورکلی درحوزه کشاورزی به 4 سال قبل برگردیم، ما ۳ سال متمادی خشکسالی سخت ومشابه را تجربه کردیم و یک سال آخریعنی زمستان سال ۱۴۰۲خشکسالی توام با سرمازدگی، که اثرات این خشکسالی ها وسرمازدگی بیشتر درکاهش میزان تولید زعفران محسوس بود.

وی افزود: همچنین درسال زراعی جاری که ازمهرماه سال گذشته شروع می شود، عوامل تنش زایی مثل سرمازدگی دربهمن ماه سال گذشته، باران های سیل آسا درفروردین، طوفان های شدید درزمان گل غوره وبسط گل انارو رویش بوته طالبی وخیار خسارات جبران ناپذیری به کشاورزان وارد کرده است. با این شرایط کشاورزان نه تنها مورد حمایت های دولتی مثل تمدید یا استمهال تسهیلات بخش کشاورزی قرار نگرفتند، بلکه ناباورانه با دستورخاموش کردن چاه های عمیق، 5ساعت درشبانه روز، دراواخر خردادماه و اوایل تیرماه دراوج گرما ازطرف وزارت نیرو مواجه گردیده و تیرخلاصی برپیکر نیمه جان کشاورزان وارد گردید.

تاوان ناترازی برق را کشاورزان می دهند

به گفته کارشناسان سهم استان خراسان رضوی در صرفه جویی مصرف برق از راه خاموشی چاه موتورها چهار و نیم درصد است که باید با خاموشی 2 هزار چاه موتور به طور متوسط در هر روز جبران شود. این تصمیمی است که به خاطر حل ناترازی برق گرفته شده است و کشاورزان هم ملزم به رعایت آن شده اند.اما کشاورزان و خرده مالکان چاه های آب کشاورزی گلایه هایی در این باره دارند. یکی از خرده مالکان می گوید: خسارت وارده به چاه های کشاورزی به علت خاموشی به حدی مهم است که هراستارت مجدد شناور باعث ریزش چاه های رسی وشنی شده و به سوختن پمپ و شناور منجر می شود.یک تعمیرچاه درحال حاضر بیش از 200 میلیون تومان هزینه برای کشاورز دارد و طولانی شدن مدار آب هرمحصولی رو نابود می کند. یکی خرده مالک دیگر اظهار می دارد: خاموشی برق خسارت‌هایی به تاسیسات، منصوبات، شناورها و الکترو پمپ‌ها وارد می کند. خاموشی‌های مکرر آب را از ارتفاع به‌سمت چاه‌ها برمی گرداند که باعث بر عکس چرخیدن چرخ دنده‌های موتور پمپ‌ها شده و باعث سوختن و خسارت به هر موتور پمپ می‌شود. به عبارت بهتر نرخ استهلاک پمپ های سر چاهی را به شدت بالا می‌برد. یکی از کشاورزان نیز می گوید: متأسفانه خاموشی‌های مکرر چاه‌های کشاورزی بر کیفیت و کمیت محصولات شهرستان تأثیرات بسیاری گذاشته و ضررهای قابل توجهی را به خصوص بر دو محصول استراتژیک پسته و انار شهرستان وارد نموده است.

یکی از زارعین که به باغداری و کشاورزی در بردسکن و خلیل آباد مشغول است می گوید: لرزش هایی که بر اثر خاموشی های مکرر به وجود می آید باعث ریزش زمین و تخریب چاه می شود که در صورت تخریب مالکین چاه موتورها، هزینه ای بیشتر از یک میلیارد تومان را باید متقبل شوند. وی می افزاید در برخی از چاه موتورها که از پمپ برای روشن و خاموش کردن استفاده می شود، احتمال سوختن پمپ ها افزایش پیدا می کند.

این کشاورز فعال با اشاره به این که خاموشی چاه موتورها ضرر و زیان هایی برای کشاورزان و باغداران هم دارد خاطر نشان می کند: هر کشاورز بر مبنای میزان آب، به کاشت درخت و یا گندم و جو اقدام می کند و کاهش میزان آب به کیفیت و کمیت محصول وی آسیب می زند به عنوان مثال بنده با توجه به میزان آب به کاشت انگور در 100 من زمین اقدام کرده ام. الان که میزان آب کم است مجبورم یک سوم این زمین را آب ندهم تا همه باغ دچار آسیب نشود و خواه ناخواه یک سوم از درختان خشک می شوند. وی متذکر می شود: در کشت گندم و جو هم کشاورزان با این جور مشکلات مواجه هستند. برای مثال کاشت گندم و جو برای خودم در مهرماه 1402 حدود 120 میلیون تومان هزینه برداشت که 80 میلیون تومان گندم و جو فروختم. این رزق و روزی کشاورز است. این درآمد یک کشاورز است که می خواهد یک سال را با آن زندگی کند.

چه باید کرد؟

این کشاورز فعال می گوید: ساعات کارکرد چاه های کشاورزی منطقه اکنون قریب به 4 هزار ساعت در سال است که این میزان به هیچ وجه نیاز آبی کشاورزی منطقه را کفاف نمی دهد و باید حداقل به بیش از 6 هزار ساعت افزایش یابد. توصیه مسئولان به کشاورزان این است که مصرف آب را با آبیاری قطره ای یا زیرسطحی پرفشار مدیریت کنند که این هم پاسخگو نیست . یکی دیگر از طرح های پیشنهادی هم استفاده از پنل های خورشیدی است که برای هر چاه موتوربیش از یک میلیارد هزینه برمی دارد و هزینه نگهداری و مراقبت هم دارد که از عهده ی خرده مالکان برنمی آید. خواسته کشاورزان این است که پنل های خورشیدی به صورت تجمیع و منطقه ای اجرا شود تاهزینه های خرده مالکان و کشاورزان کاهش پیدا کند که امیدواریم اجرایی شود.