نگاهی به ناتوانی رفتاری در مواجهه با معلولان

سوم دسامبر معادل 12 آذرماه 1402 روز جهانی معلولان نام‌گذاری شده است. این روز توسط سازمان ملل در حمایت از مسائل مربوط به شمول افراد دارای معلولیت تعیین شده است تا با افزایش آگاهی در مورد امور مربوط به انواع ناتوانی‌های جسمی مانند نابینایی، اختلالات حرکتی و ناشنوایی، توجهات به مزایای یک ج...

این روز البته چندان که باید مورد توجه قرار نگرفته است و در شهر هم آن‌طور که بایسته و شایسته است، فعالیتی نمی‌بینیم. البته این مهم را نباید فراموش کنیم که در زمینه‌ی کارهای مربوط به معلولان تنها به یک روزِ نام‌گذاری شده نباید بسنده کرد و دیگر روزها این افراد جامعه را از یاد برد.

در بستر جامعه، هنوز می‌توانیم بگوییم آن‌طور که لازم است، فرهنگ‌سازی شیوه‌ی برخورد با معلولین انجام نگرفته و آن مقدار ناچیزی هم که بوده به‌آن عمل نشده است. در این روز عموماً به برگزاری جشنی برای معلولان بسنده می‌شود.

گمان می‌کنم این روز نه برای معلولان یا صرفاً نه برای این افراد جامعه است؛ بل‌که در این روز باید به ترویج و آموزش فرهنگ نحوه‌ی برخورد جامعه با جامعه‌ی معلول اختصاص یابد. این روز می‌تواند با ایجاد حساسیّت‌های اجتماعی و تبلیغات آموزشی بسیار مؤثر باشد.

با معلولان چه‌گونه رفتار کنیم؟

با افراد دارای معلولیّت که هم‌کلام می‌شوم، هیچ‌گونه رفتار غیر عادی در آن‌ها نمی‌بینم. این افراد تنها از لحاظ جسمانی مانند نابینایی، ناشنوایی، حرکتی و... با دیگر افراد جامعه متفاوت هستند. از آن‌ها پرسیده‌ام در جامعه چه چیزهایی برای یک فرد دارای معلولیّت می‌تواند آزاردهنده باشد؟ بی‌تعلل گفتند نگاه‌های مردم و علی‌الخصوص کسانی که پس از دیدن این افراد خدا را شکر می‌کنند. شاید شما حواستان نباشد، اما فرد معلول رفتار شما را زیرنظر دارد. بعضی افراد دارای معلولیّت بنا به بعضی رفتارهایی که می‌خواهم آن را ناهنجار بنامم، خود را از حضور در جامعه محروم می‌کنند. این افراد، علی‌رغم نقص حرکتی یا بینایی، از روحیه‌ی خوبی برخوردارند و هیچ نیازی به نگاه‌های ترحم‌آمیز افراد جامعه‌ی مقابل خود ندارند. در واقع باید بگوییم که تنها رفتاری که آن‌ها از مردم جامعه می‌خواهند این است که با آن‌ها عادی رفتار شود. درمواقع ضروری که این افراد نیاز به کمک برای عبور از خیابان و... داشته باشند، بدون‌شک خواسته‌ی خود را بیان می‌کنند.

پرسیدن بعضی سؤال‌ها از افراد معلول آن‌ها را کلافه و چه‌بسا ناراحت می‌کند. نیازی نیست که تمام اطلاعات عمومی خود را نسبت به جامعه‌ی معلول در همان لحظه کامل کنید. بعضی مسایل، می‌تواند برای این افراد شخصی باشد و پرسیدن آن سؤال‌ها در واقع دخالت در حریم خصوصی آن‌ها به حساب می‌آید. دست زدن به لوازم و ابزار حرکتی آن‌ها مانند ویلچر، عصای سفید و... کاری غیراخلاقی است و تجاوز به حریم شخصی افراد معلول است.

نگاه‌های زیرچشمی، می‌تواند این افراد را عمیقاً ناراحت کند. این افراد با توجه به شرایط خود می‌توانند از عهده‌ی کارهای خود برآیند و در مواقعی نیاز به کمک دیگران دارند. حضور این افراد در جامعه تأثیرات مثبت خود را دارد و هم‌چنین موجب نشاط و روحیه‌ی تعامل و همکاری در بین این افراد و افراد دیگر است.

راهشان را سد نکنیم!

ایجاد بسترهای مناسب برای افراد خاص جامعه از ضروریات است. اگر چند خیابان اصلی دارای گذرگاه‌های خاص افراد معلول است، به‌این معنا نیست که همه‌جا بسترهای مورد نیاز فراهم شده است. در بعضی مکان‌ها که دارای گذرگاه معلولین است، گاهی می‌بینیم که آن قدر شیب تندی دارد که خود همان گذرگاه مشکل‌ساز است!

در پیاده‌روها و مسیرهای فرعی گاهی شاهد آن هستیم که خودرویی در پیاده‌روی جلوی منزلش، به صورت افقی پارک کرده است. در واقع این افراد به‌طور ناغافل و بی‌آن‌که به این موضوع فکر کرده باشند، مسیر عبور ویلچر را بسته‌اند و یا مانع عبور فرد نابینایی شده‌اند. پارک کردن خودرو در پیاده‌روها معضل جدی‌ای است که تمامی عابران را دچار مشکل می‌کند و افراد معلول را نه‌تنها دچار مشکل که گاهی دچار آسیب‌دیدگی هم می‌سازد.

ایجاد مسیرهای هموار و رعایت حقوق این افراد در جامعه از نیازهای ضروری است که می‌توانیم در روزی مانند روز جهانی معلولان اقدام به فرهنگ‌سازی کنیم.

فعالان اجتماعی!

در زمینه‌ی معلولان شعارهایی داده شد که بعضی از آن‌ها جامه‌ی عمل پوشیده است و بسیاری از آن‌ها در همان سایه‌ی شعارها مانده است. امروزه بسیاری از معلولان در حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی، هنری، اقتصادی فعالیّت می‌کنند و این مهم نشان‌دهنده‌ی توانایی‌های این افراد است. به‌بیان دیگر «معلولیّت، محدودیت نیست» را باور کرده‌اند و آن را به سرانجام رسانده‌اند.

در شهرستان کاشمر نیز با حمایت‌های مختلف از سوی فعالان حوزه‌ی صنایع‌دستی، بسیاری از معلولان در رشته‌ی تولید صنایع‌دستی فعالیّت می‌کنند که باید بگوییم کارهای درخورتوجهی هم انجام شده است.

سخن آخر!

آن‌‌چه بیش از همه باید مورد توجه باشد، این است که در جامعه تا حد امکان فرهنگ‌سازی شود. این مهم را می‌توان با نصب بنرها، تابلوها، هشدارها در سطح شهر که حاوی نکات کوتاه و آموزشی باشد، منعکس کرد. جامعه باید از شعار معلولیّت، محدودیت نیست، عبور کند و آن را به‌عنوان یک اصل‌واساس باورشده بپذیرد. بسیار از افراد دارای معلولیّت هستند که ترجیح می‌دهند در جامعه ظاهر نشوند. گمان می‌کنم این اصل بر تمام ما یک فریضه است تا با ایجاد فضایی امن، به‌دور از نگاه‌های سطحی‌نگرانه و ترحم‌انگیز، بستر حضور افراد خاص را فراهم آوریم.