ایمن‌سازی و تأسیس پژوهشکده‌ی زلزله‌شناسی نیاز کاشمر است
چندین زلزله در روزهای اخیر و پس از زلزله‌ی مهیب و بزرگ 29 خرداد 1403 کاشمر را لرزاند. این زمین لرزه‌ها گمانه‌زنی‌های مختلفی را در پی داشته است. بعضی معتقدند که پس لرزه‌ها و زلزله‌های کوچک نکته‌ی مهم و امیدوارکننده‌ای است که فشار گسل را کاهش می‌دهد و بعضی این احتمال را داده‌اند که می‌تواند پیش‌لرزه‌های یک زلزله‌ی بزرگ و تکرار زلزله‌ی تاریخی در کاشمر باشد. همه‌ی این‌ها را باید در حد یک تئوری و یا گمانه‌زنی تلقی کرد نه یک حکم متقن و ثابت! چراکه همه می‌دانیم پیش‌بینی کردن زلزله‌ی امری ناشدنی است و یا حتی‌المقدور از عهده‌ی دانش بشرِ امروز هنوز خارج است؛ اما این امکان هم وجود دارد که راه‌کارهایی در آینده پیدا شود، چه‌بسا عمر ما کفاف آن را ندهد و به‌قول بیهقی «همه‌چیز را همگان دانند و همگان هنوز از مادر نزاده‌اند.» این امکان شاید در آینده دست‌یاب شود و خوشا به روزگار آنان که پس از ما می‌آیند.
زلزله‌ی تاریخی کاشمر
گمانه‌زنی‌ها در حدود بازتکرار تاریخ است. بازتکراری که اگر هم نتوان آن را اثبات کرد و اگر چنین رویدادی هم رخ ندهد، عقل سلیم حکم می‌کند که تمام جوانب احتیاط را در نظر بگیریم و زمینه‌های مناسب مواجهه با بلایای طبیعی را مهیا سازیم. پس این یادداشت قرار نیست کسی را نگران کند بلکه یک هشدار برای مواجه شدن اصولی و علمی با رویداها و اتفاقات طبیعی هم‌چون سیل و زلزله است.
در مهرماه 1282 زمین‌لرزه‌ای به‌بزرگی 6.5 در مقیاس ریشتر با مختصات 2/35 درجه شمالی 2/58 درجه شرقی کاشمر را لرزانده است. این زمین‌لرزه حدود 200 کشته برجای می‌گذارد و از این زلزله به عنوان مهیب‌ترین زلزله‌ی کاشمر یاد می‌کنند.
این موضوع را باید در نظر داشت که زلزله‌ای به‌قدرت 6.5 در مقیاس ریشتر در 121 سال پیش چه نوع سازه‌ای را ویران کرده است و امروز با توجه به ساختمان‌های موجود که عمدتاً در برابر زلزله مقاوم‌تر هستند می‌توان چنین گفت که نگرانی به آن اندازه نیست. آن‌چه بیشتر باعث نگرانی مدیریت ستاد بحران و دیگر دستگاه‌ها در کاشمر است، بافت روستایی و بافت فرسوده‌ی شهری است که بخش عمده‌ای از آن‌ها نیز در زمین‌لرزه‌ی 29 خرداد 1403 آسیب دیده است.
روی خط گسل
گسل درونه پس گسل زاگرس از مهم‌ترین گسلهای ایران است که طولی حدود 700 کیلومتر دارد. این گسل از روستای درونه از توابع شهرستان بردسکن تا مرز افغانستان امتداد دارد.
قرار گرفتن روی این گسل و برآوردهای مختلف از زمین‌لرزه‌های صدسال اخیر، موجب شده تا گمانه‌زنی‌هایی در فضای مجازی منتشر شود که بعضی از این گمانه‌زنی‌ها در افکار عمومی ایجاد اضطراب کرده است. البته باید این موضوع را در نظر داشت که منطقه‌ی ترشیز جزو منطقه‌های زلزله‌خیز به‌حساب می‌آید و آن‌چه بیش از همه باید مورد توجه باشد آموزش صحیح در مواقع بحرانی و نیز ساخت‌وسازهای ایمن است. متأسفانه در زلزله‌های اخیر، گریختن موجب آسیب و مصدومیّت شهروندان این منطقه شد که همین امر نشان‌گر آن است که باید به موضوع آموزش توجهی ویژه داشت.
ضرورت توجه به ایمن‌سازی سازه‌ها
یکی از موضوعات مهم در منطقه‌ی زلزله‌خیز ترشیز، توجه به ایمنی سازه‌هاست. این موضوع با توجه به‌قرارگیری ترشیز روی مرکز گسل، باید تبدیل به یک دغدغه شود. در این زمینه «سیدنوید نبوی» کارشناس ارشد و دانشجوی دکتری سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی دانشگاه تهران گفت: در روزهای اخیر وقوع چندین زلزله و پس‌لرزه در اطراف کاشمر و در واقع ترشیز بزرگ زنگ خطر را برای مسئولان و ساکنان این منطقه به صدا درآورده است. تا آنجا که مطابق گزارش هفتگی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، زمین لرزه ی مورخ 24 آبان ماه با بزرگی 3/4 ریشتر، زلزله شاخص هفته کل کشور شناخته شده است. این زمین‌لرزه‌ها که به‌وضوح نشانه‌ای از فعال شدن گسلهای منطقه است، ضرورت بازنگری در سیاست‌ها و اقدامات مرتبط با ایمن‌سازی سازه‌ها، مدیریت بحران و کاهش خطرات لرزه‌ای را بیش از پیش آشکار می‌کند.
نبوی با تأکید بر این‌که گسلهای اطراف ترشیز تهدیدی جدی برای منطقه است، افزود: کاشمر در نزدیکی چند گسل مهم از جمله گسل درونه، گسل بردسکن و گسل سنگرد قرار دارد. این گسل‌ها از لحاظ زمین‌ساختی فعال هستند و سابقه فعالیت‌های لرزه‌خیزی بالایی دارند. گسل درونه به‌ویژه به دلیل امتداد طولانی و با ساز و کار راستا‌لغز چپ‌بر همراه با مؤلفه‌ی شیب لَغز معکوس، یکی از خطرناک‌ترین گسلهای منطقه و ایران محسوب می‌شود. فعال شدن این گسل‌ها می‌تواند زمین‌لرزه‌هایی با شدت قابل‌توجه ایجاد کند که نه‌تنها برای کاشمر، بلکه برای شهرها و روستاهای اطراف نیز تهدیدی جدی به شمار می‌رود.
نبوی با بیان این‌که بسیاری از ساختمان‌ها و سازه‌های کاشمر و مناطق اطراف، به‌ویژه در مناطق روستایی، فرسوده است و بعضی به‌دلیل ساخت‌وسازهای غیرمجاز استانداردهای لازم برای مقاومت در برابر زمین‌لرزه ندارد، اضافه کرد:
. استفاده از مصالح غیر استاندارد، عدم رعایت اصول مهندسی در ساخت‌وساز، افزایش زیربنا پس از اخذ پایان‌کار به‌صورت غیراصولی و بدون نظارت مهندسان، سازه‌های فرعی غیراصولی و غیراستاندارد مانند تاج، سردرب و... که متأسفانه در زلزله‌ی اخیر حادثه‌ی تلخ و ناگواری را هم در پی داشت، از مهم‌ترین دلایل آسیب‌پذیری ساختمان‌ها در برابر زلزله محسوب می‌شود. با توجه به احتمال افزایش فعالیت گسل‌ها در آینده، اقدامات زیر ضروری به نظر می‌رسد:
- بازبینی و تقویت سازه‌های موجود: بررسی سازه‌ها توسط کارشناسان زلزله و مهندسی عمران برای شناسایی نقاط ضعف و اجرای روش‌های مقاوم‌سازی ضروری است.
- اجرای استانداردهای سخت‌گیرانه‌تر در ساخت‌وساز: اجباری شدن استفاده از مصالح استاندارد و رعایت و تأکید بیش از پیش آیین‌نامه‌های ملی ساختمان برای تمامی پروژه‌های جدید اهمیت بسیاری دارد.
- آموزش مهندسان و کارگران ساختمانی: برگزاری دوره‌های آموزشی در زمینه ساخت‌وساز ایمن می‌تواند به افزایش کیفیت ساختمان‌ها کمک کند.
در پایان نبوی عدم وجود پژوهشکده‌ی تخصصی زلزله‌شناسی و مطالعات گسل در کاشمر را یک خلأ برشمرد و افزود: مطالعه و پایش مستمر گسل‌ها با استفاده از فناوری‌های نوین مانند سنجش از دور (Remote Sensing) و سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی(GIS) است که با بهره‌گیری از عکس‌های هوایی و تصاویر ماهواره‌ای می‌تواند به درک بهتر فعالیت‌های زمین‌ساختی و پیش‌بینی زمین‌لرزه‌ها کمک کند. همچنین، ایجاد ایستگاه‌های لرزه‌نگاری با تجهیزات روز دنیا، به همراه پژوهشکده تخصصصی زلزله‌شناسی و مطالعات گسل در منطقه کاشمر برای ثبت دقیق‌تر فعالیت‌های زمین‌لرزه‌ای از اولویت‌های پژوهشی به شمار می‌رود.
به‌عنوان یک متخصص سنجش از دور و سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS)، می‌توانم تأکید کنم که این فناوری‌ها در دهه‌های اخیر تحولات چشمگیری در زمینه مطالعه گسل‌ها، پایش زمین‌لرزه‌ها، و کاهش خسارات ناشی از آن‌ها ایجاد کرده‌اند. این ابزارها امکان بررسی دقیق‌تر، تحلیل جامع‌تر، و تصمیم‌گیری آگاهانه‌تر در زمینه زمین‌ساخت و مخاطرات زمین‌شناسی را فراهم می‌کنند.
.JPG)
نوشتن نظر:
ارسال پاسخ