فقر یادگیری در کودکان مقطع ابتدایی

زیربنای توسعه هر کشوری از طریق آموزش وپرورش آن کشور نهاده می شود که ستون های اصلی آن را باید در آموزش ابتدایی جست وجو کرد. حال باید دید برنامه های تدوین شده برای این گروه از کودکان تا چه اندازه کارشناسی شده و تا چه حد بر اساس آزمون و خطاست. آیا تصمیمات مقطعی است یا دراز مدت؟ آیا در کشور ما پیش بی...

این سوالات را با توجه به تجربه و سابقه خدمتم می توانم به این صورت پاسخ دهم که برنامه های آموزشی ما یا کارشناسی شده نیست یا با توجه به عدم سرمایه گذاری کافی، برنامه های کارشناسی شده معمولا در مسیر درست قرار نمی گیرند یا در طول دوره از مسیر اصلی منحرف می شوند و کارایی خود را از دست می دهند.

ذکر مثالی شاید به روشن شدن موضوع کمک کند. در یکی از سال های خدمتم آموزش و پرورش طرحی برای شناسایی دانش آموزان دارای اختلال یادگیری اجرا کرد. کلاس های آموزشی ضمن خدمت برای معلمان گذاشته شد و معلمان مقطع ابتدایی با شرکت در این طرح لزوم توجه به این کودکان را دریافتند و آنان را شناسایی کردند اما این طرح با دو مشکل عمده روبرو شد اول این که برای آموزش چنین کودکانی نیاز به همراهی والدین به ویژه مادر بود که مادران دارای چنین آمادگی نبودند و فرصت یا هزینه آموزش برای آنان موجود نبود و دوم این که تعداد مراکز برای آموزش این کودکان به میزان مورد نیاز موجود نبود. مستحضرید که این طرح با برخورد با این چالش ها خود به خود کارکرد خود را ازدست می دهد.

در بسیاری از طرح های دیگر که در آموزش و پرورش اجرا می شود، یکی از عوامل مهم نادیده گرفته می شود و خواه ناخواه نتیجه مطلوب کسب نمی شود. در جریان بیماری کویید 19 که همه جهان را تحت تاثیر قرار داد . آموزش و پرورش به ویژه آموزش کودکان مقطع ابتدایی با چنین آسیب و چالشی روبه رو شد. کودکان ایرانی قبل از کویید 19 اجازه استفاده از موبایل را نداشتند به معنای دقیق تر هیچ گونه زیرساختی آماده نشده بود و یک باره کودکان مجبور به ارتباط مستمر با اینترنت و فضای مجازی شدند. خانواده هایی که دارای توانایی مالی یا سطح سواد بیشتری بودند با استفاده از معلم خصوصی یا همراه شدن یکی از والدین با کودک تا حدی در حل مشکل موفق بودن ولی کودکانی که در خانواده های کم برخوردار زندگی می کردند در دوران کرونا آسیب دیدند.

بانک‌جهانی در سال ۲۰۲۲ فقر آموزشی در برخی کشورهای منتخب را بررسی کرد که شامل محرومیت از تحصیل و محرومیت از یادگیری بود. کشورمان نیز در این لیست قرار داشت که مشخص شد پس از شیوع کرونا نرخ محرومیت از تحصیل به معنی حضور نداشتن در مدرسه ۰.۲ درصد و نرخ محرومیت از یادگیری به معنی حضور در مدرسه ولی ناتوان در خواندن و درک‌مطلب ۳۵.۱درصد بوده است. این درحالی‌است که کشوری همچون کانادا ضمن صفر بودن محرومیت از تحصیل، درحوزه محرومیت از یادگیری نیز رقم ۴.۳درصد را ثبت کرده است. این بررسی‌ها همچنین نشان داد که در سال ۲۰۲۲ میلادی کشورمان با فقر آموزشی ۳۵.۱درصدی عملکردی به‌مراتب پایین‌تر از کشورهای منطقه ازجمله ارمنستان، آذربایجان، ترکیه و حتی زادگاه کرونا، چین (با فقر آموزشی۱۸.۲درصدی) داشته است. این نتایج و اطلاعات باعث شده تا دبیرخانه مقابله با فقر و نابرابری آموزشی نسبت به کیفیت آموزش و یادگیری در کشورمان حساس شود و هشدار دهد. این دبیرخانه البته تاکید دارد که فقط کرونا بر یادگیری دانش‌آموزان ایرانی اثرگذار نبوده بلکه ضعف امکانات یادگیری در خانه، وضعیت نامطلوب فقر پولی خانواده‌ها، تحصیلات اندک والدین و کارا نبودن طرح‌های آموزش از راه دور هم در شکل‌گیری این شرایط موثر بوده است.

به تازگی معصومه نجفی پازوکی معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش اعلام کرد: در روند بررسی‌ها، یکی از شاخص‌ها نرخ تکرار پایه است که در دوره ابتدایی ۳ درصد و در پایه اول ابتدایی ۱۰ درصد بود که آمار وحشتناکی است و باید به طور ویژه به آن توجه کرد. وی ادامه داد: اوضاع روستایی‌ها نسبت به شهری ها بدتر بود. نرخ ترک تحصیل هم در اول ابتدایی حادتر بود و به این نتیجه رسیدیم که باید دوره اول ابتدایی را دریابیم.

بدیهی است ارائه آموزش مطلوب در کلاس های 30 یا 40 نفره به ویژه برای کودکانی که در مناطق کم برخوردار زندگی می کنند یا والدینش تحصیل کرده نیستند، میسر نیست. تغییر رویکرد در نظام آموزشی مستلزم سرمایه گذاری دولت است و هزینه این اقدام،قابل توجه خواهد بود اما با توجه به آثار بلندمدت این تغییر رویکرد و با توجه به شیوع کووید 19 در سراسر جهان، نظام های آموزشی مختلف از طریق تخصیص منابع و در مواردی سرمایه گذاری با استفاده از رویه ها و ابزارهای نوآورانه تلاش کرده اند تا خدمات آموزشی مناسب را برای افراد فراهم کرده، از آنها حمایت کنند و با خانواده آنها در ارتباط باشند.