ایام انتخابات و گرمی بازار شایعات در کاشمر

با نزدیک شدن به ایام انتخابات دوباره بازار شایعات گرم شده است. باید گفت شایعات همیشه وجود داشته اند، اما اکنون در عصر رسانه های اجتماعی در حال رشد هستند. به نظر می رسد در این دوره از انتخابات ، زودتر از آنچه تصور می شد، شایعات جای خود را در افکار مردم باز کرده است . ظهور و بروز چند کانال و ارسال...

سوال این است شایعه چیست؟ چرا شایعات قوت می گیرند؟ واکنش مردم نسبت به شایعه چگونه است و چه قدر تحت تاثیر شایعه قرار می گیرند؟ آیا شایعه پراکنان در کار خود موفق می شوند؟

شایعه چیست؟

شایعه در لغت نامه دهخدا « چیزی که شیوع یافته باشد» تعریف شده است. شایعات اغلب به عنوان اظهارات تایید نشده از رویدادها و موضوعات تعریف می شوند که عموم مردم به آنها علاقه دارند. شایعه موضوع خاصی است که برای باور همگان مطرح می شود و از فردی به فرد دیگر منتقل می شود. از نظر کارشناسان شایعات هرگز خنثی نیستند بلکه تلاشی برای پیشبرد ادعاها در جهت منافع خود یا در برابر منافع دیگران می باشند. شایعات اطلاعات ذهنی هستند که برای تحریک واکنش احساسی به جای منطقی، تاثیرگذاری برمخاطبان و تغییر نگرش نسبت به موقعیت های خاص در نظر گرفته می شوند و معمولا فریبنده، گمراه کننده، کنترل کننده، جانبدارانه و همراه با یک استدلال مغالطه آمیز ارائه می گردند. شایعات گاهی برای معکوس کردن و پوشاندن جملات نادرست در قالب حقیقت جلوه می کنند تا شک را در افراد جامعه گسترش دهند در دسته بندی و تقسیم شایعات بر اساس موضوع می توان شایعه را به دسته های مختلفی از قبیل شایعات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی تقسیم نمود.

شایعات و شبکه های اجتماعی

رسانه های اجتماعی در سال های اخیر به طور فزاینده ای محبوبیت پیدا کرده اند و مردم را قادر می سازند نه تنها با خانواده و دوستان خود در تماس باشند بلکه در جریان رویدادها و اخبار فوری قرار بگیرند. پتانسیل انتشار سریع اطلاعات از طریق جامعه بزرگی از کاربران با ارزش ترین ویژگی پلتفرم های اجتماعی است. رسانه های اجتماعی که به روی همه هم باز هستند نه تنها سازمان های خبری را قادر می سازند تا اخبار منتشر کنند بلکه شهروندان عادی نیز می توانند از دیدگاه و تجربیات خود گزارش دهند. این امر دامنه تنوع اطلاعات را گسترش می دهد اما ممکن است منجر به انتشار خبرهای و اطلاعات تایید نشده در قالب شایعه شود.

روند انتشار شایعه پراکنی در شبکه های اجتماعی مشابه روند انتشار اپیدمی است. در گذشته شایعات فقط در قالب ارتباط چهره به چهره قابل تحقق بود، اما با توسعه شبکه های اجتماعی، انتشار شایعات محدودیت های زمانی و مکانی را شکست و در مدت زمان کوتاهی به طور گسترده منتشر شد. افراد در شبکه های اجتماعی هم پخش کننده اطلاعات و هم گیرنده اطلاعات هستند. در مدل‌های سنتی فرض می شد که انتشار شایعات تنها در یک جهت اتفاق می‌افتد، جایی که حامیان فعال هستند، در حالی که، امروز در یافته اند در یک موقعیت واقعی، هم حامیان و هم انکارکنندگان اطلاعات به طور همزمان تحت تاثیر شایعه قرار می گیرند.

علاوه بر این، در شبکه های اجتماعی، نه تنها یک نوع شایعه در یک زمان پخش می شود، بلکه ممکن است چندین شایعه به طور همزمان منتشر شود. ممکن است یک رابطه مشتق یا تقابل بین این شایعات وجود داشته باشد. به طور کلی می توان نتیجه گرفت که هر چه میزان تشخیص ناپذیری بیشتر باشد، تأثیر شایعات بیشتر است. هرچه مکانیسم رویارویی قوی تر باشد، تأثیر شایعات کمتر است.

همچنین باید گفت در عصر رسانه های اجتماعی، عواملی مانند تولید آسان محتوای تولید شده توسط کاربران، ناشناس بودن حساب های رسانه های اجتماعی، توزیع سریع اطلاعات آنلاین و ساختار اینترنت، پلتفرم های رسانه های اجتماعی را به بستری برای رشد اخبار جعلی تبدیل می کند.

شایعات و واکنش مردم

در حالی که بیشتر مردم می‌دانند که اطلاعات آنلاین ممکن است نادرست باشد، اما وقتی صحبت از شایعات می‌شود، این موضوع را فراموش می‌کنند. دلیل این امر این است که شایعات اغلب بر اساس واقعیت است. علاوه بر این، شایعات اغلب جالب یا هیجان انگیز هستند. این باعث می شود که آنها به سرعت پخش شوند زیرا مردم برای اشتراک گذاری هیجان زده هستند.

از طرفی شایعات توسط افرادی منتشر می شود که اطلاعات را از دوستان خود از طریق رسانه های اجتماعی به دست آورده اند. این باعث می شود که یک شایعه معتبر به نظر برسد زیرا در بیشتر موارد یکی از دوستان آن را به اشتراک می گذارد. وقتی با یکی از دوستان مشکلی را به اشتراک می گذارید، احتمالاً این موضوع را به عنوان نشانه ای از موافقت او با اطلاعات در نظر می گیرید.

شایعات تاثیرات دراز مدتی بر ذهن و درک افراد می گذارد به عبارتی در حالی که ممکن است صحت یک شایعه بعداً آشکار شود، آسیب ناشی از شایعه ناپدید نخواهد شد. در تحقیق موردی و آزمایشگاهی محققان اعلام کردند خانه ای دچار سرقت شده است. پسر خانواده به عنوان سارق معرفی شد. هنگام گسترش این خبر گفته شد که پسر اوراق بدهی داشته و به احتمال زیاد برای پرداخت بدهی جواهرات را دزدیده است . این خبر در بین مردم دست به دست شد و سپس شواهدی دال بر این که در زمان سرقت، پسر خانواده در خارج از شهر بوده ارائه شد اما مردم همچنان به پسر مشکوک بودند. محققان به این نتیجه رسیدند که تغییر باورهایی که با شایعات ساخته می شوند آسان نیست.

جامعه شناسان معتقدند همه ما در برابر اطلاعات نادرست آسیب پذیر هستیم. شایعه می تواند ازطریق اطلاعات جزیی افراد را به نتایج خاصی هدایت کند. مطالعات نشان داده است که اغلب مردم هنگام مواجهه با شایعات درگیر پردازش و تحلیل جدی نمی شوند . به طور کلی ما در روبه رو شدن با موضوعات مختلف به دنبال توضیحات سرراست و ساده هستیم.

یک جامعه‌شناس و پژوهشگر می گوید: «هم موافقت با شایعه آن را رواج می‌دهد و هم مخالفت با آن. وقتی موافق شایعه‌ای باشیم آن را نقل می‌کنیم و وقتی هم که مخالفتی با آن داریم، باز هم برای بیان مخالفت خود، آن را عنوان می‌کنیم تا بگوییم به چه چیز یعنی با کدام شایعه مخالف هستیم. همین که بگوییم این شایعه دروغ است، خودش باعث انتشار آن می‌شود. در واقع شایعه، خودش خودش را بالنده می‌کند. برای این منظور مثالی می‌زنم. وقتی سنگ‌ریزه‌ای درون آب می‌اندازید ابتدا یک حلقه کوچک درست می‌شود. سپس یک حلقه بزرگ‌تر و همین طور حلقه‌های بعدی، بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود. شایعه دقیقاً همین طور است. از این رو هر گونه واکنشی چه موافق و چه مخالف با آن به انتشارش کمک می‌کند.»

شایعات و رقابت های انتخاباتی

در حالی که رسانه‌های اجتماعی راه‌های جدیدی برای مشارکت و بیان سیاسی فراهم کرده‌اند، چالش‌ها و خطرات متعددی را نیز به همراه دارند. یکی از مهم ترین مسائل، انتشار اخبار جعلی و شایعات است. سرعت سریع و گستردگی رسانه های اجتماعی آن را به بستری ایده آل برای انتشار اطلاعات نادرست تبدیل می کند که می تواند عواقب جدی برای افکار عمومی و تصمیم گیری های سیاسی داشته باشد. رسانه‌های اجتماعی اغلب از الگوریتم‌هایی استفاده می‌کنند که محتوا را بر اساس ترجیحات و تعامل کاربر اولویت‌بندی می‌کنند و اتاق‌های پژواک ایجاد می‌کنند که باورها و سوگیری‌های موجود را تقویت می‌کنند. از آنجایی که این پلتفرم‌ها، دسترسی آسان به مخاطبان زیادی را فراهم می‌کنند، به رسانه‌ای عالی برای کسانی تبدیل شده‌اند که به دنبال دستکاری افکار عمومی از طریق انتشار اطلاعات نادرست یا گمراه‌کننده هستند. کمپین های تولید شایعات می توانند اشکال مختلفی داشته باشند، از مقاله های خبری ساختگی و تصاویر دقیق گرفته تا تئوری های توطئه و ویدئوهای جعلی .

ایام انتخابات و گرمی بازار شایعات در کاشمر

شهرکاشمر یکی از شهرهایی است که با نزدیک شدن به ایام انتخابات شایعات سیاسی در آن قوت می گیرد. کانال ها در شبکه های اجتماعی از هم اکنون دست به کار شده اند و افرادی را که احتمال می دهند می توانند رای بیشتری را از جامعه آماری کاشمر به دست بیاورند، نشانه گرفته اند.

این شایعات از درشت نمایی عیوب ظاهری و وضعیت راه رفتن و صحبت کردن کاندیدا شروع می شود و به وضعیت خانوادگی و ایل و تبار وی می رسد و سپس کارهایی که شاید خودش هم نداند، انجام داده یا نه، به وی نسبت داده می شود.

هر فعال رسانه ای یا هر شهروند عادی در کانالی با عضوهای زیاد یا کم برای جلب توجه شهروندان و شاید برای تاثیر گذاری بر آرای آنها ، تلاش می کند موضوعاتی که گاه بار منفی زیادی هم دارد را به اطلاع عموم برسانند. تفسیرها و تاویل ها در مورد داوطلبین شرکت در انتخابات مجلس از مدارک دانشگاهی گرفته تا توانایی انجام کارهای اجرایی در فضای مجازی دست به دست می شود.

از آنجا که نوع تفکر مردم کاشمر بستر مناسبی برای این گونه رفتارها را در ایام انتخابات فراهم می کند گاه توهمات ذهنی افراد چاشنی تولید محتوای جعلی برای کانال ها و یا شبکه های اجتماعی می شود و انبوهی از شایعات ایجاد می شود.

گویا تعداد زیاد داوطلبین شرکت در انتخابات و احتمال سرنوشت ساز بودن جابجایی تعداد کمی از آرا در انتخابات 1402، طرفداران کاندیداها را به تکاپوی بیشتر از گذشته واداشته است.