کاشمر خسته از شعار؛ تشنه کتاب
یک مقدمه در باره کتاب؛ بذر دانایی
هر کتابی که گشوده شود، در حقیقت بذر دانایی است که در دل مطالعه کننده کاشته می‌شود، بذری که مسیر خود را برای رشد و تبدیل شدن به درختِ فرزانگی باز خواهد کرد. کتاب و کتابخوانی یک مقوله فرهنگی صرف نیست، اقتصاد اجتماع و سیاست منهای کتاب ناقص هستند. کتاب جان مایه تمدن و تمدن‌سازی است. کتابخانه چه در شهر و چه در روستا همیشه سرچشمه جوشان دانش و معرفت بوده است. کتابخانه پدیده وارداتی یا لوکس نیست و ایرانیان در تمامی دهه‌ها هم با فرهنگ و تمدن آشنا بودند و هم کتابخانه داشتند. فرارسیدن سی امین هفته کتاب و کتابخوانی بهانه مطلوبی برای توجه به مقوله کتاب و کتابخانه در کاشمر است.
دیار ما داشته های خوبی در این حوزه است و متاسفانه نداشته های بدی است. در سلسله داشته های خوب باید به وجود مجمع خیرین کتابخانه ساز اشاره کرد. می توان به طرح گسترش کتابخانه های عمومی و مشارکتی در نیمه اول دهه نود اشاره کرد. از نداشته های بد هم در وهله اول باید به عدم توجه مسئولان به احداث کتابخانه مرکزی اشارت کرد. کتابخانه دیجیتالی نداریم. بسیاری از مدارس دیارمان فاقد کتابخانه هستند. برخی از کتابخانه های مراکز آموزش عالی دغدغه تامین اعتبار برای تهیه کتاب دارند. یکی از نداشته های بد دیارمان، عدم فعال شدن کتابخانه های ساخت شده توسط خیرین است.
کتابخانه از همه نظر، از منظر وجود قفسه و کتاب و رایانه و انواع تجهیزات مهیای ارائه خدمات است، ولی کتابدار ندارد! و این در حالی است که چندین کتابدار به مشهد مقدس منتقل شده اند. کاشمر به عنوان شهری دانشگاهی و و شهرستان کاشمر به عنوان منطقه ای نخبه پرور نیازمند توجه هر چه بیشتر به کتاب و فرهنگ مطالعه است. یادمان نرود دیار ما به گواه تاریخ دیاری دانشمندپرور است. این سرزمین شاهد بالندگی چهره های ماندگی همچون شادروان شمس شریعت تربقان است. زیبنده است به دور از شعار و کاغذبازی و نگاه صرفاً اداری به مقوله کتاب و کتابخوانی توجه شود. این عرصه نیازمند روحیه جهادی است.
در این یادداشت گشتی در عوالم کتاب و کتابخوانی دیارمان خواهیم زد. قدردان همت عالی همه فعالان این عرصه ایم. و مطالبهگر علت خموشی و کم همتی همه آنانی هستیم که روزگاری مطالبه گر بودند و خود را پیشران تحولهای بسیار میدانستند. کاش در این عهد که نماینده فعلی دیارمان عضو کمیسیون فرهنگی مجلس است و روزگاری رئیس مجمع نمایندگان استان بود، به طور شفاف موضع خود را در برابر احداث کتابخانه مرکزی اعلام بکند. کاش از بضاعت حضور محمد خزاعی در سمت معاونت سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بسیاری دیگر از متنفذان دیارمان، برای رونق گرفتن کتابخانه های دیارمان استفاده شود.
آبادی های کاشمر چشم انتظار احداث کتابخانه
روستای فدافن بابت وجود یک کتابخانه عمومی به خود افتخار می‌کند. وجود این کتابخانه نقش موثری در ترویج فرهنگ مطالعه مفید در میان اهالی داشت. این مهم به حدی پررنگ بود که فدافن در آخرین دهه قرن قبل، در سطح کشور به عنوان روستای دوستدار کتاب انتخاب شد. کاش کاشمر هم به عنوان شهر دوستدار کتاب ( و حتی پایتخت کتاب) و شهرستانمان به عنوان شهرستان دوستدار کتاب انتخاب شوند. به باور صاحبنظران، کتابخانه روستایی علاوه بر کتاب و کتابخوانی؛ کانون فعالیت‌های متنوع فرهنگی و اجتماعی است. ایجاد انگیزه برای روستاها در حوزه مطالعه ضروری است. وجود کتابخانه تلاشی برای شکوفایی این انگیزه است.
کتابخانه در روستا فقط کتابخانه نیست، بلکه کانون فعالیت‌های متنوع فرهنگی هنری و حتی اجتماعی است که روستاییان و به‌ویژه جوانان را به خود جلب و نقش مهمی در توسعه و پایدارسازی روستا ایفا می‌کند. وجود یک کتابخانه پویا لازمه پیشرفت روستاهاست. احداث کتابخانه در روستاها گامی موثر در راستای توسعه فرهنگ کتابخوانی است. در هر آبادی و روستا، فرهنگ کتاب و کتابخوانی باید به عنوان یک ارزش آموزش داده شود و گسترش فرهنگ کتابخوانی از اهمیت زیادی برخوردار است. روستاها برای بهره‌مندی از ظرفیت‌هاشان نیاز به آگاهی دارند و آگاهی از مسیر مطالعه میسر می‌شود.
باید کتاب را به میان مردم برد و آن را در سبد زندگی اهالی قرار داد. این حرکت با مدد بزرگان هر روستا و متنفذین هر آبادی مقدور است. کاش کتابخانه عمومی شهر فرگ قلعه هم افتتاح شود. کاش همه روستاهای دیارمان بسان فدافن، روستای دوستدار کتاب بشوند. امید قدردان وجود مجمع خیرین کتابخانهساز باشیم. وجود این مجموعه یک توانمندی ناب برای دیارمان است. کاش دغدغه های این مجمع بیش از پیش توسط نهادهای ذیربط مورد توجه قرار بگیرد. وجود کتابخانه آماده ولی فاقد کتابدار، طنز تلخی است که در کاشمر و خطه زرخیز ترشیز عزیز با کمال تأسف مشهود است.
مدارس کاشمر و جای خالی کتاب
چه نهاد و مجموعه ای باید به کمیت و کیفیت کتابخانه های مدارس دیارمان توجه بکند؟ پاسخ به این پرسش هر چه باشد باید گفت، مدارس از منظر دارا بودن کتابخانه به دو دسته تقسیم می شوند. یا کتابخانه دارند و یا ندارند. به همین سادگی. حال و هوای آنانی که کتابخانه دارند در نوع خود جالب است. کمتر کتاب چاپ جدیدی در این قبیل کتابخانه ها دیده می‌شود. محلی که به کتابخانه اختصاص داده شده هم در نوع خود جالب است. امید شاهد رونق کتابخانه های مدارس شهر و روستاهای شهرستان باشیم. اگر مدارس کتابخانهدار بشوند، میتوان امیدوار بود که دانش آموزان به سمت کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بروند.
میتوان امیدوار بود که دان شآموزان عضو کتابخانه های عمومی بشوند. البته قرائت خانه کتابخانه های شهرستان میزبان علاقه مندان به کنکور میباشند. ایام منتهی به امتحانات هم شاهد تردد برخی از دانش آموزان به این قرائت خانه ها هستیم. باز هم جای شُکرش باقی است که دانش آموزان دغدغه کتابهای کمک درسی و کنکوری را دارا میباشند. سال گذشته مسلم ناصری بندقرائی توجه به کتابخانه های مدارس ابتدایی شهرستان کوهسرخ را وجه همت خود قرار داد و توانست با مدد جمعی از خیرین کوهسرخی و کاشمری و بعض ناشران خوشنام، برای هر کلاس درس کتابخانه ا ی حاوی انواع دانشنامه و فرهنگنامه ایجاد بکند.
البته در طرح ایشان برای هر رده سنی کتابهای مناسبی در باره زندگانی ائمه، مسایل ارزشی، تاریخ معاصر و دفاع مقدس تهیه شد. مدتی است چشم انتظار اجرای ایده ایشان در کاشمر هستیم. شنیدم که ایده ایشان در سایر نقاط خطه زرخیز ترشیز عزیز هم مورد استقبال قرار گرفته است. امید مسئولان اداره آموزش و پرورش مقوله توجه به کتابخانه مدارس را بیش از پیش جدی بگیرند. امیدواریم شاهد افزایش مراجعه معلمان به کتابخانه ها باشیم. چقدر عالی می شود اگر امسال سال افزایش میزان عضویت دبیران در کتابخانه ها باشد. امید شاهد برگزاری انواع مسابقات کتابخوانی در میان دانش آموزان شهرستان باشیم.
کتابخانه دانشگاهها؛ قلبی نیازمند توجه
تاکنون به کتابخانه های مراکز آموزش عالی دیارمان مراجعه کرده اید؟ سوای این ماه های کرونایی و سیستم آموزش الکترونیکی و کلاسهای مجازی، شاهد کم اقبالی بعض دانشجویان به مقوله کتاب و کتابخانه هستیم. قاعدتاً در دانشگاه باید عطش مطالعه کتابهای جدید علمی موج بزند. استادها باید کلی تحقیق به دانشجو بدهند و دانشجو باید برای انجام تحقیق به کتابخانه برود. فرض بر این است که همه دانشگاهیان با مقوله تحقیق آشنا هستند. ولی امان از مسایل مالی و کمبود اعتبار برای خرید کتاب جدید و آبونمان نشریات علمی. و در کنار این مهم باید از رواج جزوه نویسی هم نوشت.
برخی از استادها اصرار بر ارائه جزوه درسی دارند. چه بسا سالیان بگذرد و جزوه این قبیل بزرگواران تغییر نکند و این در حالی است که جریان تولید علم در ایران و جهان ادامه دارد. به نظر شما کتابخانه های دانشگاههای کاشمر با لحاظ نمودن کلیه استانداردهای لازم، در حال فعالیت هستند؟ پاسخ ندهید. روزی روزگاری وقت شد به این کتابخانه ها سر بزنید. امید نور مناسب داشته باشند و گرد و غباری روی کتابها نباشد و همه اصول یک کتابخانه استاندارد در آنها مشهود باشد. امید شاهد تردد مدام استادها و دانش آموزان به این کتابخانه ها به خصوص در حوزه تحصیلات تکمیلی باشید.
امید شاهد رونق کتابخانه های مراکز آموزش عالی دیارمان باشیم. امید حواس روسای دانشگاهها و معاونان ایشان به تامین کتابهای غیردرسی به خصوص در حوزه ادبیات و داستان و رمان و کتابهای مرتبط با تاریخ اسلام و ایران و دفاع مقدس باشد. شایسته است دانشجویان اعم از خوابگاهی و غیرخوابگاهی در کنار جزوه و کتاب درسی، گریزی هم به کتابهای غیردرسی بزند. یواشکی امیدواریم شاهد افزایش مراجعه استادان به کتابخانه های دانشگاهی و غیردانشگاهی باشیم. چقدر عالی می‌شود اگر امسال سال افزایش میزان عضویت اعضای هیئت علمی دانشگاهها در کتابخانه ها باشد.
کاشمر و آرزوی یک کانون دیگر
عمر کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در کاشمر به زودی به نیم قرن خواهد رسید. روزگاری این کتابخانه عرصه تجلی استعدادهای هنری کودکان و نوجوانان بود. بسیاری از اهل فرهنگ و هنر کاشمر از این کتابخانه خاطرات شیرینی دارند. آیا یک کانون برای کاشمر کافی است؟ جای کانون در شهرستانهای دیگر ترشیز عزیز خالی است. ولی به طور خاص با توجه به گسترش شهر، بایسته است شعبه ای از این کانون در جایی دیگر از دیارمان احداث بشود. امید خیرین کتابخانه ساز حواسشان به این مهم باشد. البته مطلوب آن است که در شعبه جدید، محصولات مختلف کانون بخصوص در حوزه بازی‌های فکری و اسباب بازی عرضه شوند..
در مکان فعلی جایی نه چندان جالب به این مهم اختصاص یافته بود که نتوانست چندان خوش بدرخشد. کانون دغدغه های خوبی در باره رساندن کتاب به دست متقاضیان دارد. در حال حاضر کتابخانه سیار این مجموعه پیک دانایی روستاهای منطقه است. کاش شهر فرگ قلعه هم دارای کانون بشود. امید نماینده فعلی گوشه چشمی به این مهم داشته باشد. امید مسئولان شهر فرگ قلعه، دغدغه کتاب برای کودک و نوجوان داشته باشند و مشتاق یک شعبه از کانون مذکور باشند. امید شاهد تداوم فعالیت‌های فرهنگی و هنری کانون در دیارمان باشیم. و امید نسل جدید خواننده کتابها و بیننده فعالیت‌های هنری و علمی این کانون باشند.
کتابخانه مرکزی کاشمر؛ آرزویی در شرف فراموشی
در دولت احمدی نژاد بحث ایجاد کتابخانه مرکزی در هر شهرستان مطرح بود. در نیمه اول دهه نود این موضوع نقل محافل فرهنگی کاشمر شد و اینک قریب ده سال است که ذکر خیر این کتابخانه شنیده می‌شود. در این ده سال هر از گاه می شنیدیم و میخواندیم که قرار است این مطلب در کاشمر جدی گرفته شود. حتی در مقطعی می گفتند به زودی کلنگ این پروژه بر زمین خواهد خورد. یکی میگفت، محل فعلی کتابخانه عمومی شهید مدرس در خیابان امام برای این مهم عالی است. این گفته مدتی ذهنها را به خود مشغول کرد. مدیر کل وقت نهاد کتابخانه های عمومی استان، در جریان این امر قرار گرفته بود.
میگفتند، یک فضای استیجاری برای کتابخانه عمومی شهید مدرس تهیه شده و بنای فعلی تخریب و به زودی عملیات اجرایی کتابخانه مرکزی شهرستان آغاز می‌شود. تصور بر آن بود که سال 1393 سال بر زمین خوردن کلنگ کتابخانه و سرعت در اجرای عملیات ساخت و ساز آن خواهد بود. ناگاه خبر رسید، مدیر کل تعویض شده و یکی از مسؤولان اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان ردای هدایت نهاد کتابخانه های عمومی استان را به تن کرده است. مدیر کل جدید خواهان زمینی بالای پنج هزار و حتی ده هزار متر مربع برای احداث کتابخانه مرکزی شد. دیدگاه ایشان ساخت کتابخانه مرکزی را به تعویق انداخت.
از آن زمان تا امروز چندین نفر پشت میز ریاست اداره کتابخانه های عمومی کاشمر نشستند. مدیر کل هم عوض شد، ولی همچنان این پروژه در محاق بلاتکلیفی است. و این همه در حالی است که مدیریت مجمع خیرین کتابخانه ساز بارها برای این مهم اعلام امادگی کرده است! بسیاری را تصور آن بود که نماینده فعلی بانی خیر خواهد شد و با کمک مسئول دفتر دیروزش و رئیس امروز اداره کتابخانه های عمومی کاشمر، شهرستان دارای کتابخانه مرکزی خواهد شد. چرا نشد؟ مگر کاشمر مجمع خیرین کتابخانه ساز ندارد؟! امید مطالبه گران دوستدار کتاب، این موضوع را به عنوان یک مطالبه مطرح بکنند.
کتابخانه آرامگاه آقای شهید، چلچراغ کاشمر
کتابخانه مزار آقای شهید دارای چند ویژگی خاص است. در کاشمر دو کتابخانه داریم که جلوه ناب دارند. یکی کتابخانه کانون و دیگری کتابخانه آقای شهید. کتابداران این کتابخانه دارای روابط عمومی خاصی هستند. کتاب شناسند و راهنمای خوبی برای معرفی کتاب در حوزههای مختلف میباشند. همیشه شاهد کتابهای جدید هستید. و جالب آن که برای خرید کتاب از دیدگاه های اعضاء هم مدد می گیرند. به سامان بودن فضای این کتابخانه، اتاق مرجعش و قرائتخانههایش در نوع خود ستودنی هستند. این مجموعه یقین یکی از داشته های خوب کاشمر در حوزه کتاب و کتابخانه است.
سایه آستانقدس رضوی بر سر این مجموعه است. تنوع مراجعین به این کتابخانه در نوع خودش جالب است. یک بخشی به معرفی کتاب نویسندگان کاشمری و ترشیزی اختصاص دارد. بخش نرمافزارش غنای خاص خود را دارد. تابلوی اعلانات این کتابخانه بیانگر توجه مدیریت و کتابداران به دغدغه های کتابدوستان است. گاهی کتابی و گاهی نویسنده ای معرفی می‌شود. حتی تازه های کتاب به اطلاع اعضأ می رسد. یک بخشی به معرفی کتابهای منتشر شده در باره شهید مدرس اختصاص دارد. فقط متعجم چرا بخش نشریات این کتابخانه معظم، چندان غنی نیست. در هر حال وجود کتابخانه آقای شهید برای کاشمر و ترشیز یک نعمت است.
کاشمر و تنوع کتابخانه ها
بد نیست بدانید که جاهای دیگری از دیارمان هم دارای کتابخانه است. روزگاری بنیاد شهید دارای کتابخانه جالبی بود. برخی از پایگاههای بسیج دارای کتابخانه بودند. جهاد سازندگی قدیم و جهاد کشاورزی فعلی هم در حوزه کتابخانه بانی خیر بود. بعض مساجد هم در قامت کانونهای فرهنگی دارای کتابخانه بودند. برخی از این مساجد با کمک اداره کتابخانههای عمومی تحت عنوان کتابخانه مشارکتی فعالیت میکنند. امید تعداد این مساجد و به عبارتی تعداد کتابخانه های مشارکتی بیشتر بشود. در زندان هم شاهد فعالیت یک کتابخانه مشارکتی بودیم که امید همچنان فعال باشد..jpg)
حوزههای علمیه هم دارای کتابخانه می باشند. افرادی هم دارای کتابخانه شخصی هستند. یقین جاهای دیگری هم کتابخانه دارند که نگارنده بیخبر از وجود آنهاست. ولی یک اتفاق جالب را در بعض کافههای شهر شاهدیم. کاشمر دارای کافه کتاب است و برخی از کافهها دارای قفسه کتاب هستند. اینان در فضای مجازی هم دغدغه معرفی کتاب دارند. حتی نشست خوانش کتاب هم دارند. غرض آن که سوای کتابخانههایی که به وجودشان اشاراتی شد، شاهد فعالیت کتابخانههای دیگری هم هستیم. حتی در بقاع متبرکه هم شاهد اختصاص قفسهای برای کتاب هستیم. باغمزار هم دارای یک کتابخانه مشارکتی است.
چند آرزو برای کتاب و کتابخوانی در کاشمر
آرزوی اول تامین کتابدار برای کتابخانههای عمومی دایر و جدیدالاحداث است. بایسته است از کتابدارانی که کتابشناس هستند و تکریم ارباب رجوع را سرلوحه کار خود قرار دادهاند و در مقابل مراجعهکننده لبخند به لب دارند، تشکر کرد. اولین کتابخانه عمومی شهرمان در خیابان قائم قرار داشت. طبقه دوم یک مغازه، نبش قائم شش. حالا شکر خدا شهر دارای کتابخانههای متعدد است که امید در شهر و شهرستان بیشتر و بیشتر بشوند. آرزوی دوم توجه خانوادههای کاشمری به کتاب و مطالعه است. امید ایشان در هر خانواده شاهد وقت و انرژی و برنامه ویژه برای مطالعه باشیم. آرزوی بعدی افزایش علاقه کودکان و نوجوانان به مطالعه است. در ادوار مختلف شاهد تاسیس کتابفروشیهای مختلف و تعطیلی آنها بودیم.
شاید کتابفروشی پرورش تنها کتابفروشی قدیمی دیارمان باشد. روزگاری شهید هادی شهابیان مدیریت کتابفروشی ابوذر را در خیابان امام بر عهده داشت. روزگاری شادروان سعید بخشی از مطبوعاتیاش را به فروش کتاب اختصاص داده بود. روزگاری در دهه شصت در جوار ساختمان سپاه در خیابان امام، جایی که بدل به پارکینگ شده است، یک کتابفروشی نفس میکشید. کاش تحقیقی در احوالات کتابفروشیهای کاشمر بشود. آرزوی بعدی رونق کتابفروشیهای فعلی است. امید تعدادشان بیشتر بشود. خدا چراغ انتشاراتیهای دیارمان را روشن نگاه دارد. آرزوی بعد توجه به بضاعت و توانمندی کاشمر در حوزه خیرین است.
حیف است مجمع خیرین کتابخانه ساز داشته باشیم و هنوز کتابخانه مرکزی نداشته باشیم. آرزو میکنم دغدغه های معیشتی و گرانی و تحریم بر طرف بشود تا کتاب جایگاهی درخور در سبد زندگی مردم بیابد. آرزو میکنم قدردان نویسندگان کاشمر و ترشیز باشیم. آذر ماه، ماه آسمانی شدن شادروان مجتبی عبداللهنژاد، شاعر، پژوهشگر، مترجم، نویسنده و اسطورهشناس مطرح کشورمان است. بایسته است مفاخر و مشاهیر دیارمان به ویژه نویسندگان را بشناسیم. زیباست این شناخت در حیات ایشان باشد. امید قدردان قلم نویسندگانی چون دکتر مسلم ناصری بندقرایی و دکتر حامد خاتمی پور باشیم.
این دو بزرگوار در دهه هشتاد و نود برنده کتاب سال جمهوری اسلامی شدند. و آرزوی آخر امید به دور از شعار مبلغ کتاب و مروج کتابخوانی و مشوق حضور مردم در کتابخانه ها باشیم. اینکه حرفهای قشنگ در حوزه کتاب و کتابخانه بزنیم عالی است. اینکه قشنگ حرف بزنیم و خود را رستمی بدانیم که متخصص انجام کار اداری و پر کردن بیلان کاری است هم بدک نیست. ولی یادمان باشد کتابدوستان و اهالی فرهنگ ما را با افراد قبل و بعد از ما مقایسه میکنند. هنوز ذکر خیر مدیرانی که تعداد کتابخانه ها را افزایش دادند و کارهایی کارستان در این حوزه انجام دادند به یاد دارند. امید نکونام باشیم. آمین.
نویسنده: حمید رضا بی تقصیر
.JPG)
نوشتن نظر:
ارسال پاسخ