ترافیک کاشمر، چالش امروز معضل فردا11

این روزها کمتر اتفاق می افتد که هنگام رانندگی یا هنگام سفر درون شهری گرفتار ترافیک نشویم. یا صبح است و بچه ها و دانش آموزان و کارمندان در حال رفتن به کلاس و سرکارشان هستند. یا نیمه روزاست و مردم از روستاهای اطراف جهت خرید یا درمان و یا کاراداری و بانکی به شهر مراجعه کرده اند. یا ظهر است و دانش آموزان در حال برگشت از مدرسه هستند. یا بعد از ظهر است و مردم خود شهر دنبال پزشک و خرید هستند. در هر حال ترافیک کاشمر که قبلا ساعات مشخص و مکان مشخصی داشت، گسترده شده و تعداد خیابان هایی که دارای این معضل هستند افزایش یافته اند.

مشکل ترافیک ناشی از رشد روزافزون شهرنشینی، توسعه فیزیکی و کالبدی شهرها در ابعاد عمودی و افقی و ازدیداد وسایط نقلیه و سیستم معابر نامناسب و نابسامانی حمل و نقل عمومی شهر می باشد. در این نوشتار هر یک از این موارد با نگاهی به گسترش کالبدی شهر کاشمر در 50 سال اخیر از دیدگاه نگارنده مورد بررسی قرار می گیرد:

تراکم ساختمانی و انسانی و گسترش شهر نشینی

اگر وضعیت تراکم ساختمان های کاشمر از گذشته تا کنون بررسی کنیم و به پنجاه سال پیش برگردیم. باید گفت پنجاه سال پیش بیشتر ساختمان های و منازل خیابان هفده شهریور مشرف به باغ بود. خانه ما نیزهمین خصوصیت را داشت. ضمن این که جزو آخرین خانه های میلان به شمار می آمد و بعد از ساختمان منزل مزرعه های گندم بود. از مزارع گندم و زمین های گندم و جو و شبدرکه عبور می کردیم. چندخانه ای هم در اطراف آرامگاه شهید مدرس ساخته شده بود. بعدها ساختار پیکره بندی خیابان امام موسی صدر شکل گرفت و تا آنجا که به خاطر می آورم حدود سال 56 بود که ساخت و ساز خانه ها در خیابان امام موسی صدر شروع شد. سبک معماری خانه ای که ما در آن سکونت داشتیم سبک معماری روستایی بود، خانه در یک سمت و حیاط و باغ در یک سمت دیگر. تعداد زیادی از خانه های همان کوچه با همین سبک ساخته شده بودند. وجود حیاط های بزرگ و باغ در خانه ها و محل سکونت افراد نشان دهنده پراکندگی و عدم تراکم منازل مسکونی است.

از نظر وسعت نیز در پنجاه سال قبل کاشمر به چهار خیابان 17 شهریور، امام ، مدرس و قائم محدود می شد . در این میان تنها خیابان امام از نظر طولی افزایش نداشته است . بقیه خیابان ها نسبت به گذشته طویل تر داشته اند. کوچه های منتهی به خیابان های شهر به جز در خیابان مدرس، کوچه های طویلی نبودند و بعد از گذر مسیر کوتاهی به زمین های کشاورزی می رسیدیم. خیابان دادگستری و خیابان خرمشهر کنونی از خیابان های تازه تاسیسی بودند که تعداد کمی سکنه داشتند. حدود سال پنجاه یا پنجاه و هشت بود که به خانه یکی از اقوام در خیابان عدالت رفتیم . تعداد خانه های اطراف آنها خیلی کم و پراکنده بود و همه مهمان ها، صاحبخانه را برای انتخاب آن کوچه و خیابان خانه سرزنش می کردند. چرا که به نظر کاشمری ها، خیابان عدالت از شهر دور بود. اولین باری هم که برای مسیر خیابان خرمشهر تاکسی در نظر گرفته شد سال 63 همزمان با برگزاری امتحانات نهایی ما بود که در سالن ورزشی برگزار می شد.

حال به توسعه شهر از نظر کالبدی نظری بیاندازید. همان کوچه ای که شاید پنج یا شش خانوار در آن ساکن بوده اند. تبدیل به چندین خانه و یا حتی خانه های چند طبقه شده ،تمام مسیر خیابان امام موسی صدر دارای میلان و خانه های متراکم شده است. خیابان مدرس تا میدان غدیر و سبزوار کشیده شده، میلان های اطراف این خیابان ها طویل و کوچه پس کوچه های زیادی به آن اضافه شده است. خیابان جمهوری اسلامی، بلوار جانبازان، شهرک سیدمرتضی، بوستان، نیلوفر شمالی و جنوبی، بلوار شفا و ... بسیاری از محله های دیگر که از آن ها نامبرده نشد، به نقشه کاشمر اضافه شده است. این در حالی است که خانه ها نیز کوچکتر شده و فرهنگ آپارتمان نشینی در بین مردم کاشمر به وجود آمده است.

از طرف دیگر در خبرها آمده است که 66 درصد جمعیت کشور شهرنشین هستند. در سالیان گذشته شهرنشینی و روستانشینی تناسب بهتری داشت. مهاجرات به کاشمر و حاشیه شهر و تراکم جمعیت خود به خود به بارترافیکی می افزاید.

گسترش روزافزون استفاده از خودروها و زندگی ماشینی

دوباره به پنجاه سال پیش برمی گردم. در آن زمان علاوه بر فواصل بین خانه ها، تعداد ماشین ها هم بسیار کم بود. بیشتر خانواده ها ماشین نداشتند یا اگر داشتند ماشین برایشان وسیله کار کشاورزی بود، جیپ، تویوتا وانت ، نیسان ، ژیان و فولوکس ماشین هایی بودند که در شهر تردد می کردند . شاید چندتایی هم پیکان و شورلت در کاشمر موجود بود. در همان کوچه ی محل سکونت ما فقط یک نفر ماشین داشت که جهت کار کشاورزی و مزرعه استفاده می کرد. یادم می آید چند روزی،هنگامی که مدرسه تعطیل می شد، برایمان آموزش عبور از خیابان را گذاشته بودند که یکی از درس های کلاس دوم دبستان بود. مدرسه ترابی شهید(حسنی رخ سابق) تعطیل می شد و یک ماشین برای این تدریس عینی عبور ازخیابان رد نمی شد!

حال درست بر عکس شده است. در هر کوچه ای ماشین ها ردیف شده اند و اجازه عبور و مرور را نمی دهند. در یک سمت میلان امام موسی صدر 22 که محل رفت وآمدم است ، ماشین چیده شده و فرصت عبور را از ماشین های که از دو طرف کوچه وارد می شوند گرفته است. بسیاری از کوچه ها و خیابان های دیگر کاشمر هم چنین وضعیتی دارند. بیشتر خانواده ها صاحب یک یا دو ماشین هستند و همه این ها باعث بارترافیکی در کاشمر شده است.

سیستم معابر نامناسب

با وجود گسترش شهر، افزایش جمعیت و خودروهایی که در سطح شهر تردد می‌کنند، مرکز شهر کاشمر در بافت قبلی خود باقی‌مانده است. شهر کاشمر دارای خیابانهای کم عرض و قدیمی است که در حال حاضر با افزایش خودروهای تک سر نشین مشکلات ترافیکی این شهر را دو چندان کرده است.

خیابان‌های شهر کاشمر با وجود تغییرات جزیی سالیان سال است که همچنان دست‌ نخورده باقی مانده‌اند، و هیچ طرح و برنامه ای به علت نیاز به بودجه هنگفت و سرسام آور نتوانسته مشکل خیابان های مرکزی را بر طرف کند. در واقع حجم معابر ما متناسب با تعداد خودروهایی که داریم نیست و در ساعاتی از روز حالت ایستایی در معابر ایجاد می‌شود و گره‌های ترافیکی متعددی ایجاد می‌شود.

عامل دیگر وجود کاربری های پرتردد واستقرار مراکز خدماتی، تجاری و پزشکی و اداری می باشد. این نوع مکان ها در طول روز سفرزا بوده و باعث افزایش تردد در برخی خیابان ها به ویژه خیابان های مرکز شهر می شود و بار ترافیک را افزایش می دهد. عدم کشش خیابان های اصلی باعث می شود، خیابان هایی که نقش توزیع ترافیک را برعهده دارند نیز شلوغ و پرترافیک شوند.

به همین دلیل این روزها خیابان دادگستری و بهبودی نیز ترافیک سنگینی دارد و برخی مواقع گره کور ترافیکی مردم را خسته و سردرگم می کند. اگر قبلا مردم کاشمر چندبار سبز و قرمز شدن چراغ راهنما را فقط در خیابان امام تجربه می کردند ، هم اکنون این مشکل در دیگر خیابان ها مثل مدرس، دادگستری، بهبودی و شهیداکبرنژاد و گاه در خیابان ترابی شهید مشهود است.