کاشمر؛ بی آبی و اقتصاد مبتنی بر کشاورزی

بنا به اظهارات مدیر جهاد کشاورزی کاشمر این شهرستان دارای ۹۳۸۱ هکتار سطح زیر کشت باغات و ۲۰۲۰ هکتار سطح زیر کشت محصولات زراعی است که ۳۳۰۰ هکتار از باغات زیر کشت انگور قرار دارد. از نظر سطح زیر کشت انگور در خراسان رضوی دارای مقام سوم است، حدود ۶۰۰ هکتار از محصولات زراعی زیر کشت طالبی قرار دار...

مطالب فوق نشان دهنده گستردگی کشت های باغی، زراعی و جالیزی در کاشمر است. از طرفی اقتصاد کاشمر مبتنی بر کشاورزی است که بخش اعظم آن به صورت سنتی و غرقابی اجرا می شود و سطح زیر کشت گلخانه‌های شهرستان فقط ۶ هکتار است از طرف دیگر کاشمر در منطقه گرم و خشک ایران واقع شده است و تابستان گذشته سالی با گرمای شدید و کم باران را پشت سر گذاشته است . این معضلات در کنار کاهش دبی آب و خاموشی چاه موتورها مشکلات کشاورزان و باغداران را چند برابر کرده است. یکی از کارشناسان بخش کشاورزی می گوید قطعی برق ۵ تا ۶ ساعته منجر به کاهش ۲۵ تا ۳۰ درصدی تولید می شود.

این عوامل باعث می شود که در زمان برداشت محصول هنگامی که کشاورز می خواهد دسترنج چندین ماه خود را برداشت کند با حجم زیادی از خسارت مواجه شود و همین زمان است که همه مسئولان شهری و استانی و کشوری هم همراه با کشاورز در سخنرانی و مصاحبه ها شروع به انتقاد از خاموش کردن چاه موتورها کرده و خواهان لغو این قانون می شوند. اما آیا این گلایه ها و درخواست ها نتیجه ای در پی دارد؟

باید گفت در چند سال گذشته که هیچ نتیجه ای از این سیکل معیوب گرفته شنده است. وزارت نیرو هم دلایل خودش را دارد . مدیرکل دفتر مدیریت منابع آب ایران می گوید: در چند سال گذشته به خاطر کاهش بارندگی و نبود آب های سطحی در استان خراسان رضوی بیش از 75 درصد از آب های زیر زمینی برداشت شده است این رقم در حالی اعلام می شود که همین رقم در اروپا 29.5 و متوسط جهانی این عدد 37.8 درصد است. سخنگوی صنعت آب کشورمعتقد است کشور در پهنه های گسترده ای دچار اضافه بارگذاری شدید در برداشت از منابع آب، اعم از منابع سطحی و زیرزمینی است و ناترازی های آبی در بخش های مختلف دیده می شود

ناترازی آب

یک کارشناس مدیریت منابع آب می گوید:« ما در ایران با یک پارادوکس مواجهیم؛ سیاستگذاران عطش آب دارند،‌ برنامه‌های توسعه آب‌طلب هستند و در مقابل عده‌ای تلاش می‌کنند مصرف آب را کاهش دهند. وضعیت ما مشابه مدرسه‌ای است که نه معلم دارد و نه زیرساخت و نه در و پنجره‌، آن وقت عده‌ای می‌خواهند کلاس تقویتی در آن برگزار کنند. تا زمانی که این پارادوکس حل نشود، وضعیت آب‌های زیرزمینی هم حل نخواهد شد.»

140 میلیارد متر مکعب آب کم داریم

آب یکی از بزرگ‌ترین ابرچالش‌های کشور است زیرا ظرفیت روان آب‌های سطحی حدود 48 درصد نسبت به دهه 60 کاهش‌یافته و حدود 140 میلیارد مترمکعب اضافه برداشت از آب‌های زیرزمینی داریم و اینکه استمرار اضافه برداشت از دهه 60 تاکنون بدواً موجب آثار ناگوار اقتصادی نظیر کاهش تولید و درآمد کشاورز و حاشیه‌نشینی کشاورزان و تبعات زیست‌محیطی مانند تخریب خاک و بیابانی شدن اراضی و بروز پدیده فرونشست شده است و نهایتاً با تشدید و به هم‌پیوستگی فرونشست‌ها شاهد پدیده تهدید زیربناهای استقرار جمعیت و ناپایداری خواهیم بود.

می توان گفت که با افزایش این شاخص، تهدیدپذیری کشاورزی و به تبع آن امنیت غذایی از نوسانات منابع آب زیرزمینی بیشتر می شود. کسری مخازن دشت های کشور و شور شدن آن ها و مهاجرت مردم ساکن این نواحی و ایجاد توزیع جمعیتی نامتوازن، از مواردی است که ارتباط این شاخص را با امنیت آبی و امنیت اجتماعی نیز روشن می سازد

کاشمر؛ مشکلات کم آب و اقتصاد مبتنی بر کشاورزی

مردم کاشمر طی سالیان طولانی زمانی که به گفته کارشناسان سطح آب افت نداشته تاکنون که جمعیت افزایش یافته و سطح آب های زیر زمینی دچار ناترازی شده است به کشاورزی و باغداری مشغول بوده اند. اکثر کشاورزان کاشمر کشاورزی در زمین های کوچک و خرد مشغول به کار هستند .از طرفی وضعیت درآمدی آنها کفاف خرج روزمره شان را نمی دهد و این افراد نمی توانند از روش ها و فنون جدید آبیاری استفاده کنند چون این طرح ها هزینه بر هستند، از طرف دیگر تجربه نشان می دهد کشاورزی خرد در کاشمر قابل تجمیع هم نیست، نمونه اجرایی آن طرح دکتر اسماعیل نیا در دوره نمایندگی ایشان جهت ایجاد شبکه آبیاری در کاشمربود که نتیجه درخوری از آن گرفته نشد. ایجاد توافق بین این همه خرده مالک کار آسانی نیست. به نظر می رسد بهترین کاردر کوتاه مدت حمایت های اقتصادی از خرده مالکان در اجرای فردی طرح های نوین و نظارت بر آنهاست که هر چه سریعتر در کنار کشت های جایگزین و کم آب بر و کشت های گلخانه ای باید اجرا شود.